„Ludzie Bezdomni” Stefana Żeromskiego to książka, którą zalicza się do nurtu Młodej Polski. Autor, podobnie jak w innych książkach, porusza problematykę ówczesnego społeczeństwa oraz patriotyzmu. Główną postacią jest doktor Judym, którego porusza los najbiedniejszych i poświęca dla nich niemal wszystko.

Streszczenie wydarzeń w „Ludziach Bezdomnych” według rozdziałów

– Wenus z Milo – akcja dzieje się w Paryżu w Luwrze. Tutaj student medycyny, Tomasz Judym spotyka Polki: panią Niewadzką, jej wnuczki Natalię i Wandę oraz guwernantkę Joannę Podborską.Następnego dnia oprowadza je po Wersalu.

– W pocie czoła – Judym po roku wraca do Warszawy i odwiedza swojego brata Wiktora. Ten jest robotnikiem w fabryce cygar, Tomasz zwiedza hale produkcyjne i poznaje miejsce pracy swojego brata.

– Mrzonki – Tomasz jedzie na spotkanie u znanego, warszawskiego lekarza, doktora Czernisza. Tam wygłasza referat o tym, że lekarze leczą tylko najbogatszych, nie przejmując się losem najuboższych. Mówi także o potrzebie wypracowania i wdrożenia zasad higieny. Zebrani lekarze reagują oburzeniem na te pomysły.

– Smutek – podczas spaceru Tomasz uświadamia sobie, że pomoc lekarzy dla najuboższych będzie walką z wiatrakami. Spotyka panny Niewadzkie i Joannę Podborską.

– Praktyka – Judym otwiera prywatną praktykę, jednak nikt się do niego nie zgłasza, co pogarsza jego sytuację finansową. Judym za radą doktora Chmielnickiego, zatrudnia się u doktora Węglichowskiego w zakładzie leczniczym w Cisach.

– Swawolny Dyzio – w pociągu mały chłopiec Dyzio dokucza współtowarzyszom podróży, po przesiadce okazuje się, że Judym dalej podróżuje z Dyziem i jego matką. W końcu cierpliwość się kończy, daje malcowi kilka klapsów i wysiada z dorożki. W pobliskiej wsi wynajmuje wóz, jednak pijany chłop przewraca go do rowu. Tomasz decyduje się dalej iść pieszo i dociera do Cisów.

– Cisy – Tomasz poznaje miejscowość, historię zakładu leczniczego i przyszłych współpracowników.

– Kwiat tuberozy – dalszy ciąg zwiedzania Cisów. Spotyka pannę Natalię i Joannę Podborską. Proboszcz zaprasza ich na śniadanie do plebanii. Tam Tomasz Judym zauważa uczucie między Natalią a kuracjuszem Karbowskim.

– Przyjdź i Zwierzenia – Judym obserwuje budzącą się do życia przyrodę. Joanna Podborska opisuje w swoim pamiętniku swoją pracę, myśli i wydarzenia.

– Poczciwe prowincjonalne idee – Judyma pochłania praca, otoczony bogatymi ludźmi, zaczyna ubierać się i zachowywać tak jak oni. Na balu okazuje swoje zainteresowanie Natalii, ta  jednak nie odpowiada na jego adoracje. Pani Niewadzka prosi Judyma, by pomógł zorganizować szpital dla „brudasów” – czyli ludzi z wioski będących ofiarami malarii. W Judymie to sformułowanie budzi niesmak.

– Starcy – doktor Węglichowski oraz osoby, takie jak Listwa, Chobrzański, Worszewicz czy proboszcz rządzą Cisami. Tomasz Judym chce wprowadzić kilka zmian, podczas wizyty komisji rewizyjnej omawia je, m.in. oszuszenie stawów, które mogą wywoływać malarię. Węglichowski i administrator odnosi się do niego z niechęcią i Judym zostaje oskarżony o wykorzystywanie pieniędzy Leszczykowskiego.

– Ta łza, co z oczu twoich spływa… – dzięki oszczędnościom Tomasza, Wiktor z rodziną może wyjechać za granicę. Judym ze smutkiem ogląda swoje miasto.

– O świcie – Judym idzie z wizytą do chorych z pobliskich wsi, spotyka Joannę Podborską, która mówi mu o losach Natalii. Opowiada ona, że Natalia i kuracjusz wzięli ślub w tajemnicy i wyjechali z kraju. Judym uświadamia sobie, że to właśnie Joasię darzy uczuciem.

– W drodze – Wiktor sprowadza do Szwajcarii żonę z dziećmi. Teosia przesypia stację, jednak podwozi ją młoda para, jak się okazuje Karbowscy. W mieszkaniu w Szwajcarii dzieci niszczą winorośl, przez co muszą opuścić lokal. Wiktor chce jechać do Ameryki.

– O zmierzchu – Judym szuka okazji, by spotkać się z Joasią Podborską. W końcu okazja się nadarza podczas spaceru i Tomasz wyznaje Joasi miłość.

– Szewska pasja – w czerwcu robotnicy zaczynają chorować na febrę, gdyż Krzywosąd nie osuszył stawów a szlam spuścił do pobliskiej rzeczki. Judym widzi to i oskarża Krzywosąda o sianie chorób, po czym wrzuca go do stawu.

– Gdzie oczy poniosą – Judym otrzymuje wypowiedzenie pracy, w pociągu spotyka inżyniera Korzeckiego. Jadą do Zagłębia i mówią o losie górników i kopalni. Korzecki proponuje mu posadę lekarze przy kopalni.

– Glikauf! – Judym jest nieszczęśliwy z powodu swojego losu, z Korzeckim oglądają pracę górników. Zauważa, że poganiacz bije konia, Korzecki odpowiada mu że nie powinno tak być ale on nie ma już sił zabraniać.

– Pielgrzym – Korzecki i Judym odwiedzają inżyniera Kalinowicza. Judym rozmyśla o Joasi i tym, że niczym pielgrzym w wierszu Słowackiego, nie ma swojego domu.

– Asperges me… – Judym zostaje wezwany do domu ubogich szlachciców, gdzie jest umierająca kobieta.

– Dajmonion – Judym rozpoczyna pracę na stanowisku lekarza fabrycznego w Sosnowcu. Jedzie do Korzeckiego, tam widzi tłum ludzi i przyjaciela, który popełnił samobójstwo.

– Rozdarta sosna – do Judyma przyjeżdża Joasia, mówi mu o swoich planach wyjazdu do Wiednia. Narzeczona chciałaby stworzyć prawdziwy dom i otworzyć mały szpitalik. Judym odpowiada, że nie może jej poślubić, gdyż musi spłacić dług społeczeństwu i poświęcić swoje życie pomocy najbiedniejszym. Joasia odchodzi od niego, Judym jest zrozpaczony i rozdarty, niczym napotkana sosna.

Najważniejsze fakty z lektury

Akcja dzieje się pod koniec XIX wieku, w czasach kiedy Polska jest pod zaborami. Świat przedstawiony nie napawa optymizmem, powszechny jest egoizm, niesprawiedliwość społeczna i ciężki los osób biednych, którzy nie mogą liczyć na żadną pomoc. Klasy posiadające nie przejmują się nimi i nie wykazują żadnych chęci pomocy najuboższym. Doktor Judym widzi to i chce zmienić ten stan rzeczy.

Judym jest wierny swoim ideałom, wbrew postawie całego środowiska lekarzy. Poświęca miłość i wygodne życie, by pomagać tym, którzy nie mogą liczyć na pomocną dłoń. Judym nie jest szczęśliwy z powodu swojej pracy i poświęcenia, jednak inaczej nie mógłby postąpić.

Tytuł lektury „Ludzie bezdomni” odnosi się właściwie do wszystkich bohaterów: Tomasza Judyma, który nie może znaleźć swojego miejsca na ziemi, w którym mógłby liczyć na pomoc w realizacji swoich ideałów. Wiktora, brata Tomasza, który wyjeżdża na obczyznę. Innych bohaterów, również tych z uprzywilejowanych klas, którzy nie maja własnej ojczyzny i przez to nie mają wobec niej patriotycznych uczuć czy poczucia obowiązku.

Autorem wpisu jest Kania Malutka